Rouwverwerking.info
Duyndam, Joachim
Prof. dr. Joachim Duyndam
We leven met elkaar mee, een knipoog, een lach, een gesprek en zelfs in stille aanwezigheid, maar hoe doen we dat. Aparte individuen en dan toch de ervaring van een ander ons eigen maken, hoe werkt dat. Joachim Duyndam schreef een boek over ons vermogen tot inleven of compassie. Prof. dr. Joachim Duyndam is hoogleraar Wijsbegeerte, in het bijzonder met betrekking tot humanisme, mensbeeld, en geestelijke weerbaarheid. Joachim Duyndam schreef onder andere: “ De liefde van Alcestis”, “Deugden van de Humanistiek”, “Levinas” , “Twaalf vaders” en “Denken, passie en compassie: tijdreizen naar gemeenschap” .
Emotie
Praten met een ander doen we over de uiterlijke kant van emoties, maar de innerlijke kant van een emotie moet zeker erkend worden en dat gebeurt volgens Duyndam te weinig. Een ander, bijvoobeeld ouders tegen een kind, mag de innerlijke emotie niet ontkennen, door te zeggen je mag niet boos zijn, de ouder kan beter zeggen: ik zie dat je boos bent, dat is geen prettig gevoel hè. Zo leert een kind zijn emoties te benoemen, ook de onprettige emoties. Als een kind dat niet leert, gaat het twijfelen aan zijn gevoelens en zijn gevoelens wegstoppen. We hebben anderen nodig om ons gevoel realiteitszin te geven, om te bevestigen dat de emotie er is en deze een plek te kunnen geven. Anders ga je aan jezelf twijfelen, “ben ik nou gek”. Zegt een ander dat het oké is om verdriet te hebben of boos te zijn dan krijgt de emotie realiteitswaarde. Door compassie, door mee te voelen geef je een ander houvast in zijn innerlijke storm, jouw compassie heft de eenzaamheid van een ander gedeeltelijk op.
Compassie
Compassie maakt ons minder eenzaam, doordat we met elkaar kunnen meeleven, worden we een gemeenschap en niet alleen een verzameling losse individuen. Zelfs al maak je niet hetzelfde mee als een ander kan je toch een voorstelling maken van wat de ander meemaakt omdat je mens bent en op dezelfde manier kwetsbaar bent. Je voelt met de ander hoe broos het leven is, door de kwetsbaarheid te voelen maak je een soort tijdreis naar mogelijk verdriet. Volgens Duyndam is compassie een belangrijk menselijk vermogen en is het jammer als compassie op een hoop wordt gegooid met medelijden en er neerbuigend naar wordt gekeken. Mensen met medelijden kunnen zich beter voelen dan een ander. Compassie is breder dan dat, compassie is ook vreugde delen, compassie is wezenlijk verbonden met het hele arsenaal aan emoties.
Eeuwenlang beschouwde het westerse denken emoties als iets minderwaardigs, als iets wat het verstand beneveld, als iets waarmee je waardigheid verliest. Nu mogen emoties weer, ook filosofen hebben emoties in ere hersteld. Een emotie is soms wel een te snel oordeel maar de emotie is niet de vijand van het verstand. Emoties zijn zeker niet dom, ze zijn heel nuttig en ze zijn functioneel, ze geven ons korte termijn informatie, waar we naar kunnen handelen. Duyndam maakt in zijn boek “Denken, passie en compassie: tijdreizen naar gemeenschap” een onderscheid tussen de uiterlijke en de innerlijke kant van emoties. Over de uiterlijke kant kunnen we goed praten en anderen kunnen die zelfs corrigeren, bv door te zeggen dat de angst voor een spin onredelijk is of dat een reactie op een opmerking van een ander overdreven is. Over de uiterlijke kant van een emotie kan je een zinnig gesprek voeren.
Emotie
De innerlijke kant van een emotie is meer absoluut, dan ga je met die emotie helemaal op in je gevoel. Relativerende opmerkingen van een ander komen dan niet echt binnen, het doet er even niet toe of een emotie redelijk is. De innerlijke emotie is eenzaam, daar sta je alleen in, juist omdat je er in opgaat, er is geen afstand. De emotie is dan als een storm, je zit er middenin, je kan er niet omheen lopen. Een storm gaat altijd een keer over maar je weet niet wanneer.
Praten met een ander doen we over de uiterlijke kant van emoties, maar de innerlijke kant van een emotie moet zeker erkend worden en dat gebeurt volgens Duyndam te weinig. Een ander, bijvoobeeld ouders tegen een kind, mag de innerlijke emotie niet ontkennen, door te zeggen je mag niet boos zijn, de ouder kan beter zeggen: ik zie dat je boos bent, dat is geen prettig gevoel hè. Zo leert een kind zijn emoties te benoemen, ook de onprettige emoties. Als een kind dat niet leert, gaat het twijfelen aan zijn gevoelens en zijn gevoelens wegstoppen. We hebben anderen nodig om ons gevoel realiteitszin te geven, om te bevestigen dat de emotie er is en deze een plek te kunnen geven. Anders ga je aan jezelf twijfelen, “ben ik nou gek”. Zegt een ander dat het oké is om verdriet te hebben of boos te zijn dan krijgt de emotie realiteitswaarde. Door compassie, door mee te voelen geef je een ander houvast in zijn innerlijke storm, jouw compassie heft de eenzaamheid van een ander gedeeltelijk op.
Projectie is echter niet goed bij compassie, als jij boos bent en tegen mij zegt dat ik boos ben, is dat een vorm van projectie. Een ander zuigt de emotie dan op en neemt de gevoelens van een ander over, een soort emotieroof. Ze hebben de emotie van een ander nodig om zelf emoties te kunnen voelen. In extreme vorm is dat meedogenloos, de emotie van een ander afpakken en die toe-eigenen als een eigen emotie. Dan blijft de ander eenzaam in zijn emotie, eenzaam in de storm want zijn emotie mag er niet zijn. Compassie werkt alleen als je het juiste midden weet te bewaren, wat is jouw emotie en kan ik die begrijpen.